دین و اعتقادات مذهبی سهروفیروزانی ها

وجود قلعه گبری، نشانی از نفوذ تدریجی اسلام در این منطقه است، اساسا برای هیچ کس قابل تصور نیست که آدمی پس از عمری و نسلی که با ایده و عقیده اش زندگی کرده است به ناگاه از اعتقادات خویش دست بشوید و آیین و مرام جدیدی را بپذیرد که هیچ سابقه ذهنی با آن نداشته است و اصولا اعتقاداتی که با زور و اجبار و قدرت، تحمیل شود نمی تواند رضایت درونی ایجاد نماید و جز ریا حاصلی در بر ندارد. اما وقتی پای تعقل و تامل و مقایسه و استدلال به میان آید، سرشت حقیقت جوی آدمی به آن لبیک می گوید و چنین باوری ریشه در جان می گیرد. معیشت متکی بر کشاورزی و سروکار افراد با آب و خاک و آفتاب از یک سو و منطق قوی اسلامی که خون تازه در رگ های پژمرده و گرفتار خرافات آیین زردشتی می دمید از سوی دیگر، موجب روی آوردن مردم به دین اسلام شد.

شاید حاکمیت زیدیان بویه و وجود قلاع اسماعیلی در اطراف سهروفیروزان توانست نقش تبلیغات مذهب حنفی ترکان مسلط بر امور را خنثی نماید تا جایی که به نوشته مستوفی در قرن هشتم، مذهب مردم این دیار سنی شافعی است که در بین مذاهب اهل تسنن نسبت به مذهب شیعه نزدیکترین است، آزادی مذهبی دوره ایلخانان و گرایش به تشیع و حضور باباها که حداقل سه تن از آنان در این محل مدفونند و باغ قلندر که خانقاه آنان بوده و شیعه بودن آنها و وجود امامزاده ابوالقاسم نیز نشان دیگری از روی آوردن ساکنان سهروفیروزان به مذهب تشیع می باشد که در دوره صفویه به اوج خود می رسد.

هم اینک نیز مردم سهروفیروزان به طور مطلق پیرو مذهب تشیع امامیه بوده، و در باورهای خود بسیار محکم و جدی می باشند. وجود هشت مسجد و تعداد قابل توجهی حسینیه و دارالقرآن و برپایی مراسم عاشورای حسینی به صورت باشکوه هر چه تمامتر برگزاری اعیاد و سوگواری های مذهبی، سفرهای زیارتی و ادای نذر و نیازها و برپایی سفره ها و عدم دریغ از بذل جان در حفظ مبانی اسلامی که در طی جنگ تحمیلی شاهد آن بودیم، تاییدی بر پایبندی آنان نسبت به مذهب تشیع است.

نمای کلی از سهروفیروزان

حیات وحش

وجود 5 تا 6 کبوتر خانه کوچک و بزرگ با هزاران کبوتر که روزگاری قادر بوده بخشی از کود مورد نیاز مزارع را نیز تامین کنند، اما اینک به جز یکی دو برج که آن هم غالبا غیر فعال می باشد و همچنین موقعیت طبیعی منطقه یعنی بیشه زارهای ساحل زاینده رود که محل زیست انواع پرندگان کوچک و بزرگ چون کبوتر خانگی، صحرایی، گنجشک، کلاغ، بط، لک لک، بلبل، قناری، پرستو، آلوباغی و سار می باشد. و نیز از حیوانات وحشی آن می توان از روباه، شغال و خرگوش نام برد و از خزندگان، بیشترین تعداد مربوط به مارمولک و آفتاب پرست است، مجموعه وحوش سهروفیروزان را شامل می شود.

راهها

تا قبل از دوره صفویه یکی از راه های مهم منتهی به چهار محال، خوزستان، کهگیلویه و فارس از سهروفیروزان عبور می کرده، لشکرکشی عمادالدوله به طرف فارس از فیروزان می گذرد، ناصر خسرو و ابن بطوطه از جنوب و حوالی به فیروزان می رسند، و از آنجا به اصفهان، فداییان اسماعیلی با تسلط بر راه ها، قلاع خود را در نزدیکی آنها می ساختند، به همین دلیل هم وجود پل بابا محمود و مناره در این مسیر معنا پیدا می کند.

بدیهی است در گذشته راه ها به گونه ای در نظر گرفته می شد که از مناطق مسکونی عبور نماید تا بتوانند قسمتی از امنیت راه ها را به افراد محلی واگذار نمایند. عبور راه ها از مناطق شهری و روستایی در دوران تثبیت حکومت ها و برقراری امنیت موجب رونق و رشد آن مناطق می شد و در دوران هرج و مرج ها و کشمکش های داخلی و یا یورش های بیگانگان بیشترین خسارات را متحمل می شود و لذا می بینیم بخشی از تاریخ سهروفیروزان و سرگذشت آن با راهی که از آن می گذشته ارتباط می یابد زیرا هم قسمتی از توسعه خود را در این راه تجربه می کند و هم با تغییر مسیر راه های جنوب و جنوب غربی از دوره صفویه کمکی به انزوای آن می شود.

اینک نیز سهروفیروزان فرصت آن را دارد که با حدود 10 کیلومتر ریل گذاری به راه آهن سراسری متصل شود ضمن آنکه در موقعیتی قرار دارد که از چندین جهت راه های درون شهرستان از آن عبور می کند. نظیر راه فلاورجان – لارگان، فلاورجان – مهرنجان، فلاورجان – اشترگان، فلاورجان- کلیشاد، اصفهان- پیربکران، سهروفیروزان- قلعه بزی و غیره.

فامیل های سهروفیروزان

سهروفیروزان در دوره های متعدد نظام شهر نشینی داشته و مسلما از نظر تعداد جمعیت قابلیت های بسیاری دارا بوده کما اینکه دیدیم به شهادت تاریخ وصاف در حمله تاتار به آن قریب سیزده هزار اسیر گرفته شد، اما در دوره های بعدی این محل نیز پا به پای دیگر مناطق ایران رو به خرابی و کاهش جمعیت گذاشته و به صورت روستایی درآمد که اینک عزم خود را جزم کرده و گذشته پر افتخار خود را به کمک فامیل های وکیلی، صمیمی، صناعی، رحمانی، زاهدی، عابدی، صابری، موسوی، جدیری، رضایی، صفری، دهقانی، طیاری، ابراهیمی، ضیایی، رئوفی، عطایی مقدم، ذبیحی، قربانی، هاشمی و خدادادیان باز یابد

خدمات و مشاغل

وجود بالغ بر 80 مغازه مختلف که خدمات گوناگونی ارائه می نمایند در کنار چندین دفتر نمایندگی و اداره دولتی چون کتابخانه عمومی، مرکز مخابرات، بهداشت، آب، برق، گاز، بانک، بسیج و غیره موجب اشتغال در این بخش نیز گردیده است.

صنعت

شاید بتوان گفت مهمترین صنعت و هنر تا حدودی منحصر به سهروفیروزان در منطقه، حجاری و سنگ تراشی باشد، سنگ زیبای مرقد پیربکران در اوایل قرن هشتم نام فیروزان را در بر دارد.

وجود مدنیت در سهروفیروزان مسلما نیازهای جدیدی ایجاد می نموده که جز با ابتکار و هنر بومیان آن غیر قابل رفع بوده، از این میان می توان از ابزار آلات مورد نیاز کشاورزی، خوراک، پوشاک، و دفاع نام برد که تماما در محل ساخته و تامین می گردیده، در حال حاضر نیز بخشی از فعالیت ساکنان آن در امور صنعتی مربوط می شود، آن چنان که تعداد قابل توجهی از ساکنان سهروفیروزان در حدود 15 کارگاه محلی و کارخانجات کوچک و بزگ منطقه چون منطقه صنعتی اشترجان، سیمان سپاهان، ذوب آهن، معدن تهیه مواد غیر فلزی پیربکران که در نزدیکی آن قرار دارد و ... مشغول فعالیت می باشند و گروهی نیز صاحب وسائل نقلیه سبک و سنگین بوده، در بخش حمل و نقل اشتغال دارند.

شهید غلامرضا ابراهیمی

شهید غلامرضا ابراهیمی فرزند قدیرعلی

طلوع: 1342

غروب: 1361

عملیات بیت المقدس (خرمشهر)

خواهر شهید: خیلی کم حرف بود . به خصوص در باره جبهه چیز زیادی نمی گفت و اگر عملیاتی در پیش بود اصلا بروز نمی داد. به قول بچه ها می گفت: گفته اند نگید. این یکی از  ویژگیهای بارزش بود.

یکی دیگر اینکه اگر چیزی داشت و کسی از اون تعریف می کرد اونو بهش می بخشید.

مثلا یک بار همسرم به او گفت: چقدر لباس هایت زیباست و او لباس ها را به همسرم هدیه کرد. هر چند همسرم قبول نمی کرد ولی او اصرار داشت و به این ایه اوّل جزء چهارم قرآن کریم استناد کرد که : لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون.

غلامرضا آخرین باری که به خانه آمد به دلیل مجروحیت از ناحیه سر و کتف در چذابه بود که ترکش خمپاره  به او اصابت کرده بود. هنوز سر و کتفش خوب نشده بود فهمید عملیات آزادی خرمشهر (بیت المقدس ) در پیش  است. برای شرکت در این عملیات سر از پا نمی شناخت و به همین دلیل بدونه معطلی و علیرغم وجود جراحت  قصد عزیمت  به جبهه  کرد. هرچه اصرار کردیم که صبر کن بهتر بشی بعد برو به خرجش نرفت.

اصلا از وقتی با جبهه آشنا شده بود دیگه روحش در اونجاها سیر می کرد. یادم می آید وقتی مادرم با رفتنش مخالفت کرد  و گفت: "هنوز دستت خوب نشده  " با مشت به دیوار کوبید و گفت : "ببینید من هیچیم  نیستم " و  وقتی بهش اجازه داد حسابی شاد و شنگول شد.

خدا ان شاء الله بر درجاتش بیافزاید. تو همون عملیات فتح خرمشهر شهید شد.

مادر شهید : اگرخواستید کتابی چاپ کنید درباره غلامرضا بنویسید : او بسیار خنده رو و مهربان و دست و دلباز بود و خصوصیات خوب خیلی زیادی داشت. مردمی بود  و با خانواده بسیار خوش اخلاق بود.

سهروفیروزان و خان لنجان

لسترنج، در صفحه 223 کتاب خود، سرزمین های خلافت شرقی مدعی است: چنانچه مقصود از خان لنجان، شهر باشد همان فیروزان است که به تاسی از او دیگرانی نیز به اشتباه افتاده اند. مثلا دکتر نادر وزین پور در سفرنامه ناصر خسرو در توضیح خان لنجان آورده:

شهری است واقع در یکی از نواحی اصفهان و در سمت راست زاینده رود که همان «فیروزان» قدیم است و امروز اثری از آن باقی نیست. این شهر نخستین منزلگاه به طرف جنوب، در راه باختری اصفهان و شیراز است. (وزین پور- 1362، ص 138)

در اینجا ذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد، اول آنکه اگر منظور او از خان لنجان تمامی لنجانات باشد، به صورت خاص و بعضا مقطعی و دوره ای منطقی است، زیرا می دانیم به نوشته مورخینی مانند عبدالله مستوفی در قرن هشتم، شهر قابل اعتنا و مهم در منطقه لنجانات صرفا شهر فیروزان بوده، اما چنانچه منظور وی از خان لنجان منطقه مشخص که خود بخشی از لنجانات محسوب می شده، به چند دلیل با فیروزان مطابقت ندارد، اول اینکه از نظر موقعیت جغرافیایی بالغ بر 10 کیلومتر بین فیروزان و خان لنجان (خولنجان) فاصله است، دوم اینکه فیروزان در سمت چپ رودخانه و خان لنجان در سمت راست آن قرار دارد، دیگر آنکه در حوادث قرن چهارم و پنجم، آمده بین یاقوت و عماد الدوله در منزل فیروزان جنگی درگرفت. در همان حال ناصر خسرو در سفر به لنجانات نام سلطان طغرل بیک را بر دروازه خان لنجان مشاهده می کند و یا با اندکی دقت درکتب مسالک و ممالک جغرافیدانان و مورخین، چون ابن خرداد به، ابر رسته، قدامه، ابن حوقل، یعقوبی، مقدسی، یاقوت، مستوفی، ابن بطوطه و غیره، این مورد کاملا محرز می گردد که خان لنجان نه تنها جدا از فیروزان بوده، بلکه هر دو به صورت شهر های کوچک و مستقل از یکدیگر با اسم و رسم خاص به صورت هم زمان وجود داشته اند.

وجه تسمیه سهروفیروزان

اگر چه مکان مورد مطالعه که امروزه تحت عنوان سهروفیروزان مشهور و معروف است از سه مکان یا به عبارتی از چهار مکان، کیادجان، فیروزان، بابامحمود و سهر تشکیل گردیده، بدلیل نشانه های تاریخی و ضبط آن در منابع و همچنین رایج بودن در اقوام عموم، تحت عنوان سهروفیروزان شناخته شده و شهرت یافته و لذا مورد بررسی بیشتر قرار می گیرد.

در خصوص فیروزان که همان پیروزان، که ترکیب پیروز + ان است، و در واقع مکانی است متعلق به پیروز، می دانیم در دوره ساسانیان بسیاری از شهرها منسوب به پادشاهان بوده و این در حالی است که حداقل سه تن از حاکمان ساسانی پیروز نام داشته اند، حال با توجه به قدمت این مکان، می توان معنای آن را دریافت.

حمدالله مستوفی از مورخین قرن هشتم بنای فیروزان را به کیومرث منسوب کرده که معمولا اینگونه انتساب ها خود نشانی از قدمت این اماکن است، ضمن آنکه از منظری دیگر قولی است که حسن انصاری در تاریخ اصفهان آورده و آن عبارتست از اینکه این مکان را در دوره اسلامی اتابیک فیروز شاه تعمیرات لایقه کرده و به نام او شده، اما معلوم نمی کند که این مکان قبلا چه نامیده می شده، که از آن پس به مناسبت نام اتابیک فیروز شاه، فیروزان نامیده شده، بنابراین با تامل در اخبار مقارن هم چون نوشته مافروخی از مورخین قرن پنجم و یاقوت حموی از جغرافیا نویسان قرن هفتم که آورده: "فیروزان من قری اصبهان ثم من ناحیه اللنجان من احسن القری و اطیبها هواء و ماء کثیره فواکه المعجبته و فیها جامع طیب" (حموی، جلد 4)، به یقین می توان گفت مکانی تحت عنوان فیروزان حداقل از قرن پنجم موجودیت داشته و نام آن برگرفته از نام حاکمی تحت نام "پیروز" باید بوده باشد.

در مورد وجه تسمیه سهر، معضل دو چندان می شود، شاید توجه به شکل های مختلف نگارش این واژه، در نظر گرفتن قدمت و معانی گوناگون آن بتواند راهنمای این مفهوم شود.

اصولا نه تنها ایرانیان بلکه دیگر اقوام نیز در نامگذاریها دقت به خرج می دهند و از سر اندیشه نام می نهند، در این میان عوامل طبیعی چه در پیدایش زبان و تشخص و نشان قومی و ملی نقش با اهمیتی داشته اند، کم نیستند. حیواناتی که سمبل پرچم و نشان بعضی ملل اند. با این مقدمه واژه صحیح سهر کدام است:

سهر [سُ] (ع اِ) مرضی است که صاحبش را بیداری و بی خوابی مفرط باشد. (غیاث اللغات)

سهر [سِ] (ع اِ) گاو که عرب ها بقر خوانند. (برهان، رشیدی، جهانگیری، آنندراج)

چو بر شاه تازی بگسترد مهر بیاورد فربه یکی ماده سهر (فردوسی)

سهر [سُ] (ص) گاو سرخ

صهر [ع] قرابت، خویشی

قدیمی ترین سند موجود که متعلق به قرن هفتم هجری است شکل آن را چنین ثبت کرده: " سهر قریه کبیره ذات جامع ملیح و مناره من قری اصبهان ثم من ناحیه خالنجان، سمع بها المحب بن النجار" (یاقوت حموی، جلد 3)

بنابر این رواج این واژه حداقل از قرن هفتم بدین سو محرز و معلوم می گردد، صورت صحیح آن نیز "سهر" باید باشد، در وجه معنای آن نیز که بتوان هم بعد زبان شناسی و هم قدمت آن را لحاظ کرد، دو دیدگاه قابل تامل است، یکی آنکه سهر را به معنای گاو سرخ بدانیم آنچنان که آمده فریدون اول خروج بر گاو سرخ نشست تا پادشاهی بر وی مقرر شد، در همین راستا می دانیم گاو در فرهنگ باستانی ایران از اهمیت بسیار برخوردار بوده و نمودهای آن در کنده کاری های کاخ ها و آثار تاریخی برجاست. ضمن آنکه نشان قدمت قبل از مرحله کشاورزی است، گاو نماد زایش، باروری، هستی و آفرینش و برکت بخشی نیز می باشد، البته گاو به معنای مرد دلیر و تنومند نیز آمده، یکی از سوره های قرآن کریم نیز بقره نام دارد.

در یکی از مناجات های آیین زرتشتی آمده: من دیو را دشمن می دارم و مزدا را می پرستم، من پیرو زردشت هستم

که دشمن دیوان و پیامبر یزدان بود. روان های مقدس جاویدی امشا سپندان را می ستایم و نزد خداوند دانا پیمان می بندم که همیشه نیکی و نیکوکاری پیشه کنم، راستی را برگزینم با فره ایزدی بهترین کار را در پیش گیرم، درباره گاو که از عطاهای خیر فرد است مهربان باشم.

بنابر این سهر، در این معنا هم گویای قدمت و هم دارای اصالت زبانی است.

دیدگاه دیگر آنکه، چنانچه واژه سهر را از خشتهر در اوستا و فرس هخامنشی و سانسکریت بدانیم در این صورت به معنای کشور می شود، که در فارسی شهر شده و به جای بلد در عربی به کار می رود، و اینکه از واژه خشتهر، در فارسی، خاء افتاده و شهر شده نظیر بسیار دارد، مثل: خشب = شب، بعضی نیز گفته اند ریشه شهر، سریانی سهر است که سپس معرب شده است (دهخدا، جلد 31)

پس می توان گفت اگر سهر را همان "شهر فیروزان" بنامیم که بعدها واژه شهر به سهر تبدیل شده و به عنوان "سهروفیروزان" شهرت یافته، احتمالا معنا پیدا کند. اما چنانچه سهر را به تنهایی به کار ببریم، خلاءای ایجاد می شود و آن عبارت از این است که هیچ مکانی از آغاز نمی توانسته شهر در معنای بلده باشد، پس باید به دنبال نام قبلی آن بگردیم که ظاهرا محال به نظر می رسد، لذا همانگونه که قبلا آمد بر اساس قرائن و شواهد باید دیدگاه نخست را در این مورد منطقی تر دانست.

موقعیت جغرافیایی سهروفیروزان

لنجانات

لنجانات، منطقه ای است وسیع در جنوب غربی شهر اصفهان که از شمال به شهرستان های نجف آباد و خمینی شهر، از جنوب به شهرستان شهرضا، از مشرق به شهر اصفهان و از غرب به استان چهارمحال و بختیاری محدود می شود.

وسعت آن حدود 2500 کیلومتر مربع است که جمعیتی نزدیک به 600000 نفر را در شهرها و روستاهای متعدد جای داده است که یکی از روستاهایش، روستای "سهروفیروزان" است.

دهستان سهروفیروزان

دهستان سهروفیروزان در عرض جغرافیایی 31 درجه و 32 دقیقه تا 31 درجه و 27 دقیقه و طول شرقی 51 درجه و 33 دقیه تا 51 درجه و 30 دقیقه قرار دارد، از شمال به کوه اجگر و زاینده رود، از جنوب به کوههای اشترجان و قلعه بزی، از سمت غرب به اشترجان و از شرق به رودخانه زاینده رود منتهی می شود و شامل روستاها، مکان ها و مزارع: کیادجان، سهروفیروزان، طاد، نرگان، بجگرد، اردال، فیلورگان، ونهر، گلگون، چمرود، امامزاده شمس الدین، سعیدآباد، چهل کوه و صفی آباد می باشد. مساحت دهستان حدود 22 کیلومتر مربع و متوسط ارتفاع آن 1680 متر است، راههای متعددی این دهستان را به شهرستان و استان متصل می کند که مهمترین آنها از طریق اصفهان - فلاورجان – سهروفیروزان، به طول 28 کیلومتر و از طریق پیربکران به طول 24 کیلومتر است. بیشترین جمعیت دهستان در روستاهای طاد و سهروفیروزان متمرکز می باشد. شغل بیشتر ساکنان کشاورزی است، بر اساس سر شماری سال 1375 این روستا دارای 13519 نفر جمعیت می باشد که از این تعداد 6868 نفر مرد و 6651 نفر آنان زن می باشد، محصولات آن جالیزی، برنج، غلات، سیب زمینی، پیاز، هویج، کلم و اکثر درختان مثمر گیلاس و آلبالو، سیب، آلو، زردآلو و به است.

سهروفیروزان متشکل از محلات کیادجان، فیروزان، بابامحمود و سهر است که به صورت خطی جدایی ناپذیر تحت عنوان سهروفیروزان، شهرت یافته و در موقعیت 51 درجه و 33 دقیق طول شرقی و 32 درجه و 26 دقیقه عرض شمالی با وسعت تقریبی 450 هکتار و ارتفاعی حدود 1700 متر از سطح دریا در شهرستان فلاورجان که خود بخشی از لنجانات در جنوب غربی اصفهان محسوب می شود، قرار دارد.

سهروفیروزان از شمال به روستای نرگان و زاینده رود، از جنوب به ونهر و گلگون، از شرق به رودخانه زاینده رود و از غرب به کوه سهروفیروزان و روستای طاد محدود می شود. فاصله آن تا مرکز بخش پیربکران 3 کیلومتر، تا مرکز شهرستان فلاورجان 13 کیلومتر و تا مرکز استان اصفهان 28 کیلومتر می باشد. شیب آن از غرب به شرق است و شامل کوهپایه و دشت با آب و هوای خشک، که به دلیل مجاورت با رودخانه اندکی از خشکی آن کاسته می شود، بارندگی آن کم و خاکش رسوبی – آبرفتی و حاصلخیز است و در دامنه کوه از نوع بیابانی و سنگ های زاویه دار است و از نظر پوشش گیاهی فقیر می باشد.