سهروفیروزان و خان لنجان

لسترنج، در صفحه 223 کتاب خود، سرزمین های خلافت شرقی مدعی است: چنانچه مقصود از خان لنجان، شهر باشد همان فیروزان است که به تاسی از او دیگرانی نیز به اشتباه افتاده اند. مثلا دکتر نادر وزین پور در سفرنامه ناصر خسرو در توضیح خان لنجان آورده:

شهری است واقع در یکی از نواحی اصفهان و در سمت راست زاینده رود که همان «فیروزان» قدیم است و امروز اثری از آن باقی نیست. این شهر نخستین منزلگاه به طرف جنوب، در راه باختری اصفهان و شیراز است. (وزین پور- 1362، ص 138)

در اینجا ذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد، اول آنکه اگر منظور او از خان لنجان تمامی لنجانات باشد، به صورت خاص و بعضا مقطعی و دوره ای منطقی است، زیرا می دانیم به نوشته مورخینی مانند عبدالله مستوفی در قرن هشتم، شهر قابل اعتنا و مهم در منطقه لنجانات صرفا شهر فیروزان بوده، اما چنانچه منظور وی از خان لنجان منطقه مشخص که خود بخشی از لنجانات محسوب می شده، به چند دلیل با فیروزان مطابقت ندارد، اول اینکه از نظر موقعیت جغرافیایی بالغ بر 10 کیلومتر بین فیروزان و خان لنجان (خولنجان) فاصله است، دوم اینکه فیروزان در سمت چپ رودخانه و خان لنجان در سمت راست آن قرار دارد، دیگر آنکه در حوادث قرن چهارم و پنجم، آمده بین یاقوت و عماد الدوله در منزل فیروزان جنگی درگرفت. در همان حال ناصر خسرو در سفر به لنجانات نام سلطان طغرل بیک را بر دروازه خان لنجان مشاهده می کند و یا با اندکی دقت درکتب مسالک و ممالک جغرافیدانان و مورخین، چون ابن خرداد به، ابر رسته، قدامه، ابن حوقل، یعقوبی، مقدسی، یاقوت، مستوفی، ابن بطوطه و غیره، این مورد کاملا محرز می گردد که خان لنجان نه تنها جدا از فیروزان بوده، بلکه هر دو به صورت شهر های کوچک و مستقل از یکدیگر با اسم و رسم خاص به صورت هم زمان وجود داشته اند.